“Ik ben nu 43 en heb nog nooit een serieuze relatie gehad, wat denk jij dat er mis is met mij?”. Deze vraag kreeg ik van een vrouw die ik kort begeleidde vanwege een re-integratietraject dat niet echt goed liep. Ze was vastgelopen in haar werk en gesprekken met een psycholoog haalden niks uit. Tijdens het eerste gesprek merkte ik een aantal dingen bij haar op waardoor ik het vermoeden had dat er hoogbegaafdheid in het spel kon zijn. Dit vermoeden bleek juist te zijn. Een WAIS-4 onderzoek toonde een totaal IQ van 133 aan. De vastgestelde hoogbegaafdheid gaf een antwoord op een aantal vragen en inzicht in haar werkproblemen.
Met betrekking tot haar vraag over relaties kon ik haar vertellen dat ze niet de enige hoogbegaafde is die dit beeld op liefdesgebied liet zien. Het is een bekend gegeven dat er aardig wat hoogbegaafden zijn die met hetzelfde probleem worstelen. Een aantal van hen heeft een weinig succesvol liefdesleven (meestal met teleurstellingen) of heeft helemaal geen ervaringen met serieuze liefdesrelaties. Dit komt voor bij tieners, twintigers, dertigers, veertigers, vijftigers en ouder.
Academisch onderzoek
Hoe komt het dat een niet te verwaarloosbaar deel van de hoogbegaafden toch zo worstelt op het gebied van de liefde? Om deze vraag te kunnen beantwoorden dook ik de wetenschappelijke literatuur in. Ik maakte hiervoor o.a. gebruik van HIQ database (een database met academische publicaties over hoogbegaafdheid), Researchgate en Academia. Met betrekking tot dit thema is er niet heel veel onderzoek gedaan, maar ik vond enkele wetenschappelijke studies van de Nederlandse sociaal psycholoog en onderzoeker dr. Pieternel Dijkstra.
In 2012 publiceerden Dijkstra et al. het artikel ‘Partner Preferences of the Intellectually Gifted‘ en recenter ‘The Intimate Relationships of the Intellectually Gifted: Attachment Style, Conflict Style and Relationship Satisfaction Among Members of the Mensa Society‘ (2016). De eerste publicatie is gebaseerd op een onderzoek onder 354 Nederlandse heteroseksuele Mensaleden. De deelnemers aan dit onderzoek hadden een gemiddelde leeftijd van 40 jaar. Dijkstra onderzocht een aantal hypotheses met betrekking tot de partnervoorkeur van hoogbegaafden en vergeleek deze met die van een controlegroep bestaande uit 558 heteroseksuele mensen met een gemiddeld IQ en met een gemiddelde leeftijd van 43 jaar.
Uitkomsten
Het onderzoek van Dijkstra et al. laat zien dat hoogbegaafden in partnervoorkeur (sterk) verschillen van niet-hoogbegaafden. Zo hechten hoogbegaafden (veel) meer waarde aan de intelligentie van een (potentiële) partner en is er een sterke voorkeur voor mensen met een vergelijkbare intelligentie. Dit beperkt het aantal geschikte partners op de relatiemarkt fors. Hoogbegaafden behoren immers tot een kleine groep (zo’n 2-3% van de populatie) waardoor de spoeling behoorlijk dun is. Vooral voor hoogbegaafde vrouwen blijkt dit lastig, zij zullen eerder ‘genoegen moeten nemen’ met een man met een lagere intelligentie. Dit wordt door een behoorlijk deel van de hoogbegaafde vrouwen als onprettig ervaren.
Hoogbegaafde mannen hechten relatief (veel) minder waarde aan persoonlijke eigenschappen van vrouwen zoals zelfvertrouwen, spontaniteit, energielevel en humor. Zij vinden het opleidingsniveau en de intelligentie van hun (potentiële) partner belangrijker dan mensen met een gemiddeld IQ en hechten weinig waarde aan een/de vrouwelijke kinderwens. Mogelijk verklaart dit ook waarom aardig wat hoogbegaafden weinig of geen kinderen krijgen (en/of willen). Hoogbegaafde mannen zoeken dus vooral een gelijkwaardige match op intellectueel niveau en benoemen dit als één van de belangrijkste selectiecriteria.
Hoogbegaafdheid als probleemfactor
Hoogbegaafden stellen vaak hoge eisen ten opzichte van zichzelf, vriendschap en relaties. Alles moet perfect zijn. Omgekeerd vinden hoogbegaafden nogal eens dat ze anderen niks te bieden hebben omdat ze te serieus, te intens of te ‘vreemd’ zijn. Ze hebben vaak het gevoel niet op anderen aan te sluiten door hun ‘anders zijn’ en de veelal specifieke behoeften. Hoogbegaafdheidsexpert en psychotherapeut Maud van Thiel beschrijft in haar boek ‘Kracht en kwetsbaarheid: over het leven van hoogbegaafde volwassenen’ dat relaties waarin slechts één van de partners hoogbegaafd is niet zelden als problematisch worden ervaren. Na het sneuvelen van een relatie geven hoogbegaafden vaak aan dat de hoogbegaafdheid debet is aan de relatiebreuk. Volgens hen vormt het soms een niet te overbruggen kloof tussen partners die een duurzame en bevredigende relatie in de weg staat.
Een veel aangegeven reden of gehoorde verklaring voor het sneuvelen van een relatie is gelegen in het feit dat hoogbegaafden vinden dat de partner de (intellectuele) behoefte onvoldoende kan bevredigen. Dat kan spanning en frictie geven. Ook kan er een grote kloof bestaan in interessegebieden, opvattingen, moraal en bezigheden.
Professor dr. Tessa Kieboom en professor dr. ir. Kathleen Venderickx schrijven in hun boek ‘Meer dan intelligent‘ dat een aardig deel van de hoogbegaafden feestjes, recepties en andere sociale activiteiten niet boeiend en veelal vermoeiend vindt. Ze vermijden die dan ook het liefst. Dit komt onder andere doordat ze moeite hebben met ‘smalltalk’ en oppervlakkig contact en zich meestal door onbekenden niet begrepen voelen. Het gros van de mensen kan hun gedachten, diepe en veelzijdige interesse en wonderlijke belevingswereld nauwelijks volgen. De intellectuele honger, de kritische of aparte kijk op het leven of zaken, het moeite hebben met oppervlakkig contact/oppervlakkige gesprekken en/of de sociale desinteresse worden niet altijd begrepen of geaccepteerd en kan tussen partners in komen te staan.
Hoogbegaafden kunnen op den duur ook relatieschuw worden omdat ze bang zijn om eerdere teleurstellingen weer mee te moeten maken. Sommigen zijn bang dat ze niet over het vermogen beschikken om er een langdurig succes van te maken. Ook speelt mee dat hoogbegaafden (behoorlijk) andere verwachtingen hebben van een relatie dan mensen met een gemiddelde intelligentie.
Psychische omstandigheden
Er kan naast de hoogbegaafdheid ook sprake zijn van bijv. (manische) depressie, ADHD of autisme. Deze stoornissen kunnen op hun beurt weer doorwerken op het liefdesleven van de betrokkenen. Zo blijkt uit (gelimiteerd Amerikaans) onderzoek dat ADHD’ers veel vaker te maken hebben met echtscheidingen en dat minder dan 40% van de dertigers met ADHD met een partner samenwoont of ooit heeft samengewoond. In tegenstelling tot 75% van de dertigers die of samenwoont of ooit met een partner heeft samengewoond.
Resumé
Uit onderzoek blijkt dat hoogbegaafden aantoonbaar andere voorkeuren met betrekking tot de partnerselectie hebben dan niet-hoogbegaafden. De focus ligt vooral op intellectuele capaciteiten en minder op persoonlijke eigenschappen. Verschillende studies tonen aan dat het voor mensen met een hoog IQ lastig is om een partner te vinden en dat huwelijken en relaties vaker stranden als gevolg van de hoogbegaafdheid. Ondanks dat veel hoogbegaafden een liefdesleven willen hebben geven veel van hen aan dat dit alleen mogelijk is als er wordt voldaan aan essentiële voorwaarden zoals diepe verbondenheid en intellectuele aansluiting.
Is een vergelijkbaar hoog IQ van een (potentiële) partner de sleutel tot een langdurige relatie of een gelukkig liefdesleven? Mogelijk, mogelijk niet. Een relatie aangaan met iemand met een vergelijkbaar IQ is geen automatische garantie voor een succesvolle relatie. De praktijk laat echter wel zien dat mensen tevredener over hun relatie zijn en dat relaties minder snel sneuvelen.
Referenties:
Pieternel Dijkstra, Dick. P. H. Barelds, Sieuwke Ronner & Arnolda P. Nauta (2016): Intimate Relationships of the Intellectually Gifted: Attachment Style, Conflict Style, and Relationship Satisfaction Among Members of the Mensa Society, Marriage & Family Review, DOI: 10.1080/01494929.2016.1177630
Pieternel Dijkstra, Dick P. H. Barelds, Hinke A. K. Groothof, Sieuwke Ronner & Arnolda P. Nauta (2012): Partner Preferences of the Intellectually Gifted, Marriage & Family Review, 48:1, 96-108, DOI: 10.1080/01494929.2011.628779
Biederman J, Faraone SV, Spencer TJ, Mick E, Monuteaux MC, Aleardi M. Functional impairments in adults with self-reports of diagnosed ADHD: A controlled study of 1001 adults in the community. J Clin Psychiatry. 2006 Apr; 67(4):524-40.
